Wie ben jij? Hoor je er wel bij? Ben jij wel een echte man?’ Als je als jongen opgroeit in een ruwe grootstedelijke omgeving, krijg je flink wat voor je kiezen. Theatergroep Lost Project heeft hierover een voorstelling gemaakt. Het Ouder- en Kindteam (OKT) in Amsterdam Noord probeert via deze theatervoorstelling met jongeren in de eigen buurt in gesprek te komen en reflectie op gang te brengen. Onderzoeker Elena Ponzoni volgt initiatieven zoals deze en ontleedt het begrip ‘ontmoeting’ om er vervolgens handen en voeten aan te kunnen geven.

Onderzoekers van het team Kracht van Ontmoeting. Vlnr: Elena Ponzoni (VU), Frake Schermer (Inholland), Mehmet Day (Verwey Jonker) en Trees Pels (projectleider, Verwey Jonker)

Elena Ponzoni is een van de onderzoekers in het deelproject ‘Kracht van Ontmoeting’. Elena: ‘Het Ouder en Kind Team (OKT) in Amsterdam Noord wil graag met jongeren, jongerenwerkers en ouders in gesprek komen, maar de leefwerelden verschillen vaak zo sterk dat ontmoeting an sich al een flinke uitdaging is. Laat staan dat je in zo’n ontmoeting ook daadwerkelijk iets voor elkaar kunt betekenen.’

Ontmoeten, gemakkelijk gezegd

Het onderzoek Kracht van Ontmoeting focust op het begrip ‘ontmoeting’ om beter te begrijpen onder welke condities succesvolle ontmoetingen mogelijk zijn. Elena: ‘We willen materialen ontwikkelen voor de hbo-opleidingen die professionals klaarstomen om in de weerbarstige praktijk van het jeugddomein te opereren. Hoe kunnen we zorgen dat die professionals en moeilijk bereikbare jongeren en hun ouders elkaar betekenisvol ontmoeten?’

Waarom ontmoeting gemakkelijker klinkt dan het is? Elena legt uit dat professionals in steden als Amsterdam en Rotterdam in een complexe omgeving werken: ‘Ze hebben te maken met verschillende achtergronden en culturen en bovendien heersen er spanningen en is er sprake van negatieve beeldvorming. Vooral bij jongeren uit aandachtbuurten. Die maken de ontmoeting moeilijk. En zo zijn er meer ‘hindernissen’ te bedenken.’

‘Ontmoeting’ ontleed

Om te bedenken hoe het dan moet, dat ontmoeten, moet je het eerst heel goed begrijpen. Elena: ‘Als wetenschapper ga je zo’n begrip dan ontleden en problematiseren. Dan ontdek je dat je door bepaalde aannames onbewust de afstand in stand houdt. Dat noemen we onzichtbare uitsluitingsmechanismen. Een van die mechanismen is othering: de ander benaderen als afwijking van de norm. In de traditionele praktijken van ‘outreachend werken’is die jongere of ouder moeilijk bereikbaar, dus ‘afwijkend’. Terwijl in veel sociale omgevingen van de super-diverse stad het juist de hulpverlener is die de ‘afwijkende’ is.’ [Eerder in dit artikel hebben we de jongere ‘moeilijk bereikbaar’ genoemd en daar heeft u vast heel gemakkelijk overheen gelezen, red.] De uitdaging in het onderzoek is de uitdaging van ontmoeting in de praktijk van jeugdprofessionals theoretisch uit te werken zonder deze mechanismes te reproduceren. De onderzoekers hebben ontmoeting gedefinieerd aan de hand van twee verschillende noties: expertise-gerichte en exploratie-gerichte ontmoeting. Elena: ‘Expertise-gericht betekent dat de professional al weet – of denkt te weten – wat er speelt en al een oplossing voor ogen heeft. Exploratie-gericht betekent dat je de leefwereld, waarden en wensen van anderen open verkent. In ons theoretische kader laten we onder andere zien dat het bij betekenisvolle ontmoeting gaat om het evenwicht tussen expertise, dus pedagogische educatie , en exploratie, gericht op verbinding en gesprek.’

Mee met het Amsterdamse Ouder- en Kindteam

Naast het operationaliseren van de onderzoeksvraag, het ontleden van ‘ontmoeting’, wordt er binnen dit project ook empirisch onderzoek uitgevoerd. Het gaat om een casusonderzoek waarin het onderzoeksteam zes verschillende ‘praktijken van ontmoeting’ volgt van de Amsterdamse OKT’s. Die ‘praktijken van ontmoeting’ zijn onderdeel van het wijkgerichte preventieplan dat elk Ouder- en Kindteam voor zijn eigen wijk opstelt. Een van die praktijken is het starten van open gesprekken na de voorstelling Man Down van theatergroep Lost Project.

Man down

Die voorstelling is indrukwekkend. De jonge acteurs spelen hun eigen ruwe werkelijkheid en als toeschouwer ben je ineens dichtbij. De acteurs zijn echt ‘in your face’ en hun boodschap is overduidelijk: ‘Zo is het om een jongen te zijn die zich als ‘man’ moet gedragen in mijn wereld!’ Het gaat om hún situatie en ze gebruiken hun eigen taal. Elena: ‘De voorstelling levert allerlei aanknopingspunten voor een gesprek. Het zorgt ervoor dat niet de stem van de volwassene, maar die van de jongere dominant is.’

‘Zo is het om een jongen te zijn die zich als ‘man’ moet gedragen in mijn wereld!’

Rechtstreeks de opleiding in

‘Op basis van deze casus, voorbeelden en verhalen gaan we materialen ontwikkelen. Die gaan we het komende jaar dan testen. Het gaat om materialen die de dynamiek en de dilemma’s tussen exploratie en expertise inzichtelijk maken. Zodat we reflectie op gang brengen bij professionals. En we zetten ze in bij de opleiding Social Work en Pedagogische hulpverlening bijvoorbeeld. InHolland is een van onze praktijkpartners, zij vertalen het direct naar opleidingsmateriaal.